Κουρδιστάν

(Kurdistan). Ιστορική γεωγραφική περιοχή της δυτικής Ασίας που διαμοιράζεται σήμερα πολιτικά ανάμεσα στην Τουρκία –κατά το μεγαλύτερο τμήμα–, στο Ιράκ και στο Ιράν. Επειδή πρόκειται για περιοχή κυρίως εθνολογική και γλωσσική και όχι γεωγραφική, ο καθορισμός των ορίων της είναι αρκετά δύσκολος. Περιλαμβάνει το έδαφος που βρίσκεται ΝΑ της οροσειράς του Ταύρου, την περιοχή του βορειοδυτικού Ζάγρου και τις ψηλές κοιλάδες των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Το τοπίο είναι ορεινό, συχνά αδιάβατο και απρόσιτο, με κορυφές που ξεπερνούν τα 4.000 μ. Το κλίμα είναι ηπειρωτικό, αλπικού τύπου, με θερμά καλοκαίρια (στις πιο εκτεθειμένες στον ήλιο ζώνες), ψυχρούς χειμώνες και σημαντικές ημερήσιες θερμικές διακυμάνσεις. Ένα σημαντικό τμήμα του ιρανικού Κ. αποτελεί σήμερα την ομώνυμη επαρχία (28.817 τ. χλμ., 1.492.007 κάτ. το 2002) του Ιράν, με πρωτεύουσα τη Σαναντάτζ (307.600 κάτ.), ενώ το υπόλοιπο τμήμα περιλαμβάνεται ολόκληρο στην πρώην επαρχία του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν. Το ιρακινό και το τουρκικό Κ., αντίθετα, δεν αντιστοιχούν σε διοικητικές ενότητες. Οι Κούρδοι της Τουρκίας, του Ιράκ και του Ιράν διεκδικούν πλήρη αυτονομία, ενώ ορισμένες οργανώσεις υποστηρίζουν τη δημιουργία ξεχωριστού κουρδικού κράτους. Τόσο στην Τουρκία όσο και στο Ιράκ, κουρδικές αντάρτικες ομάδες συγκρούονται τακτικά με κυβερνητικές δυνάμεις. Στην Τουρκία οι Κούρδοι, που ζούσαν για πολλά χρόνια υπό την καταπίεση των διαφόρων κυβερνήσεων, διεκδίκησαν την εκπροσώπησή τους στο τουρκικό κοινοβούλιο –στην αρχή μέσω των άλλων κομμάτων και στη συνέχεια με τη συγκρότηση δικών τους– ενώ μία μεγάλη μερίδα προχώρησε στη συγκρότηση του παράνομου PKK (Εργατικό Κόμμα Κ.) με βασικό αίτημα τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις, από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε οργανωμένη δράση των Κούρδων, διεξήγαγαν σειρά επιχειρήσεων, κυρίως στις περιοχές της ανατολικής Τουρκίας, για συλλήψεις. Οι επιχειρήσεις αυτές και η αντίσταση των οργανωμένων Κούρδων οδήγησαν σε συγκρούσεις, πολλές φορές πολύνεκρες. Το 1987 μάλιστα, η τουρκική κυβέρνηση κήρυξε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης δέκα επαρχίες στις οποίες διέμεναν Κούρδοι. Η εμμονή των Κούρδων στο αίτημα για ανεξαρτησία και η εντατικοποίηση της ένοπλης δράσης τους είχε ως αποτέλεσμα τη σκλήρυνση της στάσης του τουρκικού στρατού που δεν περιορίστηκε σε συλλήψεις ή σε μεμονωμένες δολοφονίες μελών του PKK, αλλά βομβάρδισε και ολόκληρα χωριά με δεκάδες αθώα θύματα. Υπολογίζεται ότι από το 1984 έως το 1996 περίπου 14.000 άτομα, Κούρδοι και Τούρκοι στρατιώτες, σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις και στους βομβαρδισμούς. Το 1991, εξελέγησαν 29 Κούρδοι βουλευτές στο τουρκικό κοινοβούλιο, οι οποίοι υποστήριξαν την κυβέρνηση Ντεμιρέλ που είχε δεσμευτεί προεκλογικά να βοηθήσει τις περιοχές των Κούρδων. Η κυβέρνηση, όμως, δεν υλοποίησε τις υποσχέσεις της και οι Κούρδοι βουλευτές αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν και να συγκροτήσουν το δικό τους κόμμα (Δημοκρατικό Κόμμα, DEP). Το 1994, το τουρκικό κοινοβούλιο ζήτησε την άρση της ασυλίας έξι βουλευτών του DEP, με την κατηγορία ότι είχαν σχέσεις με το PKK, ενώ λίγο αργότερα το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας έθεσε εκτός νόμου το DEP, για τους ίδιους λόγους. Οι έξι Κούρδοι βουλευτές –παρά τις διεθνείς αντιδράσεις– καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές φυλάκισης. Οι συνεχείς απειλές εναντίον των άλλων βουλευτών τούς ανάγκασαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία. Στις 12 Απριλίου 1995, ιδρύθηκε κουρδικό κοινοβούλιο στο εξωτερικό, με έδρα τη Χάγη, με τη συμμετοχή 65 βουλευτών από το DEP και το PKK και πρόεδρο τον Γιασάρ Καγιά. Στις εκλογές του 1995 και του 1999, το νέο κουρδικό κόμμα που δημιουργήθηκε στην Τουρκία, το HADEP, δεν κατάφερε να εκλέξει βουλευτές, αφού είχε ψηφιστεί ειδική τροπολογία στον εκλογικό νόμο που όριζε ότι για την εκλογή βουλευτών ένα κόμμα θα έπρεπε να συγκεντρώνει το 10% του συνόλου των ψηφοφόρων σε όλη τη χώρα, κάτι εξαιρετικά δύσκολο για τα μειονοτικά τοπικά κόμματα. Το 1999, ο αρχηγός του PKK Αμπντουλάχ Oτσαλάν εγκατέλειψε τη Συρία, ύστερα από απειλές της τουρκικής κυβέρνησης. Περιπλανήθηκε σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Ολλανδία, Ρωσία, Ιταλία, Ελλάδα κ.α.), και καμία δεν θέλησε να του δώσει άσυλο. Ο Οτσαλάν συνελήφθη τελικά στην Κένυα, αφού είχε φιλοξενηθεί για αρκετές ημέρες στην ελληνική πρεσβεία της αφρικανικής χώρας. Η σύλληψη και η παράδοσή του στην Τουρκία προκάλεσαν πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις στην Ελλάδα. Στο Ιράκ, η κυβέρνηση του Σαντάμ Χουσεΐν είχε κατά καιρούς συγκρουστεί ανοιχτά με τους Κούρδους και δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμη και χημικά όπλα για να τους αντιμετωπίσει. Οι Κούρδοι του Ιράκ ελέγχουν μεγάλες εκτάσεις της χώρας, έχουν συγκροτήσει πολιτικά κόμματα και μάλιστα το 1992 διεξήγαγαν εκλογές για ανάδειξη τοπικού κοινοβουλίου. Γνωστοί ηγέτες των Κούρδων του Ιράκ είναι ο Μασούντ Μπαρζανί και ο Τζαλάλ Ταλαμπανί. Το κοινοβούλιο των Κούρδων του Ιράκ πρότεινε, το 1992, σχέδιο για τη δημιουργία ομόσπονδου κουρδικού κράτους –μέρος του δημοκρατικού Ιράκ μετά την απομάκρυνση του Σαντάμ Χουσεΐν–, απόφαση που προκάλεσε τις αντιδράσεις της Τουρκίας και του Ιράν. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003, οι Κούρδοι της περιοχής, υπό την ηγεσία του Τζαλάλ Ταλαμπανί, συνεργάστηκαν με τον αμερικανικό στρατό ιδιαίτερα για την κατάκτηση της πετρελαιοπαραγωγού πόλης Κιρκούκ στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε ένταση στις σχέσεις με την Τουρκία που φοβήθηκε ότι η κίνηση αυτή απέβλεπε στη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους με πρωτεύουσα το Κιρκούκ, κάτι ωστόσο που απέκλεισαν τόσο οι ΗΠΑ όσο και ο Ταλαμπανί. Η Τουρκία φοβάται ότι η δημιουργία κουρδικού κράτους στο βόρειο Ιράκ, σε συνδυασμό με τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παραχώρηση μειονοτικών ελευθεριών στους Κούρδους της Τουρκίας, θα επιφέρει αποσταθεροποίηση στις νοτιοανατολικές επαρχίες της, που ενδεχομένως θα οδηγήσει στην απόσχισή τους. Σπίτια σε ένα τυπικό χωριό της περιοχής του Κουρδιστάν. Άποψη των αναγλύφων του Ταύρου, στα οποία περικλείεται το νοτιοανατολικό τμήμα του Κουρδιστάν.